İspirto Fabrikası
Tam da, "hangi tarihte açıldığına ilişkin bilgi yok" diyordum ki kaynak önüme çıkıverdi. 28.12.1928 tarihinde açılmış. Uşak Şeker Fabrikasının bünyesinde açılan İpirto fabrikasından iki yıl sonra... Faaliyetini 1937 yılına kadar sürdürmüş. Ali Cenani Ercan adlı bir mütaşebbis İstanbul Çengelköy'de bir fabrika yaparak Alpullu Şeker fabrikasının melasını (molasses) alıp kendi fabrikasında işlemeye başlayınca (Damlıbağ, 2017). Alpullu Şeker Fabrikası ispirto üretiminden vazgeçmiş. Alpullu ve Uşak şeker fabrikalarının makineleri Eskişehir İspirto Fabrikasına gönderilmiş. 1937 yılını veriyoruz çünkü "Türk coǧrafya dergisi, 1-6. sayılar 1943" tarihli kaynakta "1937 yılında Alpullu'nun 2003 ton ve Uşak'ın 545 ton ham alkol ürettiği, 1938'den sonra ham alkolün sadece Eskişehir Fabrikasında üretildiği" yazılı.
Web kaynaklarından Ali Cenani Bey'in Ticaret Bakanlığı yaptığını öğreniyoruz.
Fabrikanın adı ne zaman "ispirto" olmuş bilmiyoruz. Kendi tanımlamamızla 4D fotoğrafında fabrikanın adınadan "sakkarat" diye söz ediliyor. Sakkarat, yani "alkol veya alkol türevleri" anlamında. Sonra Osmanlıca olan bu sözcük Türçeleştirilerek ispirto denmiş.
Sakkarat= Alkol veya ispirto fabrikası...
Kapandıktan sonra burası bir süre "küspe kurutma" fabrikası olarak kullanılmış. Yaş küspe kurutularak kıyma makinesine benzer bir makineden geçiriliyor ve "pelet" yapılıyormuş. Sakkarat fabrikasından PELET fabrikasına... Pelet, bir tür hayvan yemi. Çiftçiler bu yemi alıyor, ıslayıp ve melasla zenginleştirip yumuşattıktan sonra hayvanlarına veriyorlar. Besleyici özelliği yüksek bir ürün. Bir süre sonra Pelet Fabrikası da kapatılmış. Niçin? Kimse bilmiyor. Genel Müdürlüğün veya bakanlığın kararı... Siyasi bir karar..."Devlet fabrikası" gereksiz yere "özel sektörle" rekabet etmesin diye düşünülmüş olabilir.
Not. 4D. Dördüncü Dönem veya fabrikanın ilk 25 yılına ait fotoğraflar demek. Fotoğrafları 1D, 2D, 3D diye gruplandırıyor veya sınıflandırıyorum.
Tam da, "hangi tarihte açıldığına ilişkin bilgi yok" diyordum ki kaynak önüme çıkıverdi. 28.12.1928 tarihinde açılmış. Uşak Şeker Fabrikasının bünyesinde açılan İpirto fabrikasından iki yıl sonra... Faaliyetini 1937 yılına kadar sürdürmüş. Ali Cenani Ercan adlı bir mütaşebbis İstanbul Çengelköy'de bir fabrika yaparak Alpullu Şeker fabrikasının melasını (molasses) alıp kendi fabrikasında işlemeye başlayınca (Damlıbağ, 2017). Alpullu Şeker Fabrikası ispirto üretiminden vazgeçmiş. Alpullu ve Uşak şeker fabrikalarının makineleri Eskişehir İspirto Fabrikasına gönderilmiş. 1937 yılını veriyoruz çünkü "Türk coǧrafya dergisi, 1-6. sayılar 1943" tarihli kaynakta "1937 yılında Alpullu'nun 2003 ton ve Uşak'ın 545 ton ham alkol ürettiği, 1938'den sonra ham alkolün sadece Eskişehir Fabrikasında üretildiği" yazılı.
Web kaynaklarından Ali Cenani Bey'in Ticaret Bakanlığı yaptığını öğreniyoruz.
Fabrikanın adı ne zaman "ispirto" olmuş bilmiyoruz. Kendi tanımlamamızla 4D fotoğrafında fabrikanın adınadan "sakkarat" diye söz ediliyor. Sakkarat, yani "alkol veya alkol türevleri" anlamında. Sonra Osmanlıca olan bu sözcük Türçeleştirilerek ispirto denmiş.
Sakkarat= Alkol veya ispirto fabrikası...
Kapandıktan sonra burası bir süre "küspe kurutma" fabrikası olarak kullanılmış. Yaş küspe kurutularak kıyma makinesine benzer bir makineden geçiriliyor ve "pelet" yapılıyormuş. Sakkarat fabrikasından PELET fabrikasına... Pelet, bir tür hayvan yemi. Çiftçiler bu yemi alıyor, ıslayıp ve melasla zenginleştirip yumuşattıktan sonra hayvanlarına veriyorlar. Besleyici özelliği yüksek bir ürün. Bir süre sonra Pelet Fabrikası da kapatılmış. Niçin? Kimse bilmiyor. Genel Müdürlüğün veya bakanlığın kararı... Siyasi bir karar..."Devlet fabrikası" gereksiz yere "özel sektörle" rekabet etmesin diye düşünülmüş olabilir.
Not. 4D. Dördüncü Dönem veya fabrikanın ilk 25 yılına ait fotoğraflar demek. Fotoğrafları 1D, 2D, 3D diye gruplandırıyor veya sınıflandırıyorum.
