Fabrika Müdürleri
Kenan Gündüz Ağabeyin Notları
M. Guther - Alman
Kazım Taşkent
Ali Şefik Bakay - 1936
Ahmet Yolaç
Recai Tuğrul
Fatin İfendiyaroğlu
Hulki Bektaş
Fevzi Eker - 1939
Celâl Kıpçak
Burhanettin Sezginer
Osman Bozok (1952-1953)
Dündar Tekand (1956)
Kaynak Araştırması Bilgileri
Dr. Herman Gutherz. İnsanlarımız adını değişik şekillerde telaffuz etmişler. Guther veya Gunter şeklinde yazıp
okuyanlar var. Doktoralı olan mühendis Gutherz Herman, Macaristan “Selyp, Ungarn” şeker fabrikası eski müdürü ve
Alpullu Fabrikası önce Fen müdürü ve sonra fabrika Müdürü... Kaynaklarda, Dr. Herman Gutherz şeklinre anılıyor. 13
Kasım 1935'e kadar Alpullu'da kalıyor. Herman veya Armin 1912'der 1925'e kadar 13 yıl Maceristan'daki fabrikayı
yönetiyor. Deneyimli ve bilgili bir yönetici. Aynı zamanda işçilerin saygısını kazanmış biri... Maceristanda okul açmış,
vakıf kurmuş bir kişi... Hatva daha sonra kardeş şehir oluyor... Selyp... Bencze Géza - Koroknai ÉÁkos: The History of
the Silk Sugar Factory. (Selyp, 1989) O vaktler Macar yahudilerinin büyük çoğunluğu Alman iş adamları ve sanayicileri
tarafından istihdam ediliyormuş. Bu kişiler çoğunlukla Alman İsviçre üniversitelerinden mezun oluyorlarmış.
1939 02. 13 tarihinde Ekonomi Bakanlığının danışmanı olarak görüyoruz Gutherzi...
http://magyar-irodalom.elte.hu/ezredveg/0405/04054.html
Polonya'da doğmuş, bir süre Avusturya'da yaşamış, Musevi... Resmi kaynaklarımıza macar kökenli olduğu şeklinde kayıt
düşülmüş. Resmi Gazete'de "Macar tebaasından Hermann Gutherz" diye geçiyor.... Eşi Alman... Alpullu'ya geldiğinde
54 yaşında ve iki kitap yazmış.
Türkiye 1939 yılında kızı ve damadına Türkiye aracılığıyla İsraile geçmesi için vize ve izin vermiş. Başka kimseye izin
vermezken onlara bir ayrıcalık tanımış.
Türk Hükümeti'nin Filistin'e gitmeleri amacıyla transit vize vermiş olduğu nsanlan iki gruba ayırmak mümkündür.
Bunlardan ilki Türkiye üzerinden Filistin'e transit geçmek için kişisel başvuru yapanlardır. Bunlar ya tek başlanna,
ya da eşleriyle birlikte, veya Filistin'deki eşinin yanına gitmek için transit vize başvuruşunda bulunanlardır. Bu
gruba giren ve belgelerde geçen ilk Yahudiler, Türkiye Eski şeker Fabıikalan Alpulu Fabrikası Müdürü Alman
Yahudilerinden Herman Gutherz'in Lozan'da bulunan kızı Elizabeth Hacker ve damadı Hans Hacker'dir. Bu
kişilerin Türkiye üzerinden Filistin'e gitmeleri için İçişleri Bakanlığı'nın 25 Mayıs 1940'ta yapmış olduğu teklif
Bakanlar
Kurulu'nda değerlendirilmiştir. Yapılan görüşme sonrasında bu kişilerin Filistin'e transit geçmesine ilişkin
kararname imzalanrnıştır. Tahir Kodal, Türk arşiv belgelerine göre II. Dünya Savaşı (1939-1945) yıllarında
Türkiye üzerinden Filistin’e Yahudi göçleri, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/26171.
Türkiye'den ayrıldıktan sekiz yıl sonra ölmüş. Maceristan'da Budapeşte şehrinde gömülmüş. Polonyalı, Avusturyalı,
Macar ve Alman.. Fakat asıl etnik kimliği Musevi... Musevilik, hem dinsel hem de etniksel kimlik sayılıyor...
Macaristan'da fabrika müdürlüğü yaptığına ve oraya gömüldüğüne göre görüntüde "Macar" saymamız daha doğru. Bu
şekilde bir ülkeden diğerine göç ederek yaşayan Musevilere ülkesel tanımlama yapmak anlamlı değil. 1940 yılında
Türkiye'de parfüm alım satımına yönelik bir ticaret şirketi kurmuş. 1935'te Alpullu'dan ayrıldıktan sonra demek ki hemen
memleketine gitmemiş. Ulaşabildiğimiz veri ve bilgiler şimdilik bu kadar.
"Macar sınaî ve ticarî müesseselerinin Türkiyede mümessilliğini, acenteliğini ve ticarî vekâletini
yapmaktır. Şirket bu maksat ve mevzuunu aşmamak kaydile, mü masil ticarî şahıslarla iştirakler akdedebilir. "
Hermann Gutherz, who was Jewish, was an importer and exporter of perfumes who resided in Vienna, Austria. Born in
1871 and died in 1943 Keresztúridűlő, Budapest.
Ali Şefik Bakay (1900-1983). 1927'de Alpullu Şeker Fabrikası Ziraat Müdürü, 1932'de Fabrika Müdürü. 1950'den itibaren
9., 10. ve 11. dönem Kırklareli Milletvekili. Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu Umum Müdürü. Ankara Gazi Orman
Çiftliği'nden Atatürk'ün ebedi ayrılışı sırasında tren garda özel olarak bekletilirken Çiftliklerin Umum Müdürü Şefik Bakay'ın
Ata'yı son uğurlayışı. Şefik Bakay'dan Almanca dersleri alıyordum . Şefik Bakay: Beraat etmiştir.Sanık Şefik Bakay:
Anayasayı ihlâl suçundan beraatine, hakkındaki tevkif müzekkeresinin geri alınmasına
Kalenderoğlu, “Alpullu Beldemizde bulunan ve 4 yıl aradan sonra 15 Eylül 2017 Cuma günü, tekrar üretime başlayan
şeker fabrikamızda her gün 3300-3500 ton pancar işliyoruz. Kampanyamız Ekim ayı sonuna kadar devam edecek. Bu yıl
12 bin ton şeker, 5 bin 600 ton melas üretilecek olup, pancar ekmeyene de, çiftçilik belgesi olana melas vereceğiz" dedi.
Kalenderoğlu, "Üreticinin ürettiğinin yüzde 20'si kadar küspeyi hibe olarak veriyoruz. Ayrıca yetmeyene de tonu 40 TL'
den, öncelikle pancar üreten çiftçiye istedikleri kadar küspe vereceğiz" dedi. Abdullah Kalenderoğlu, pancarda bu yılki
polar oranının ortalama yüzde 14 oranında olduğunu belirterek, dekar başı verimliliğinde 8-9 ton civarında olduğunu
söyledi. Kalenderoğlu, "Aslında polar oranı daha yüksek olabilecekken, Temmuz, Ağustos ayı gece sıcaklıklarının
artması polar oranının düşük olmasına sebep olmuştur" dedi. Fabrikada şuan toplamda 591 kişi çalıştığını, bunun
kadrolu işçi sayısı 123, geçici 63, memur 35 ve kalanı da taşeron işçi olduğunu belirten Kalenderoğlu, "Diğer taraftan
1050 civarında pancar ekicisi var. Her gün buraya 100-150 civarında kamyon ya da TIR giriyor. Bunların katma değerini
düşündüğümüzde, genel karlılık güzel. Genel anlamda pancar yeterli değil, 350-400 ton pancar ekilmesini istiyoruz ve bu
konuda her türlü yardımı yapacağız. Sadece üreticilerimizin buğdayda, ayçiçeğin de olduğu gibi, pancarını sökerek istif
ederek sürece hazırlamalarını istiyoruz. Alpullu Şeker Fabrikamızın kapasitesi 500 tondur" dedi.
İlk üründe polar 11'iken son çıkardıklarımızda polar oranı 14.86 geliyor, çok fark var arasında. İkincisi, pancar
tohumundaki marka farkı. Geçen seneki tohumlar daha iyi idi, polar oranı daha yüksek çıkıyordu. Fabrikadan almadık
polar düşük kaldı. Tohumların hepsi yabancı, demek ki devlet bu işe el atmalı. Tohum konusu çok önemli bir sorun" dedi.
Alpullu Şeker Fabrikası, yeni alınan makinelerle birlikte 4 yıl aradan sonra yeniden alımlara başladı. Bunun için fabrika
bahçesinde açılış programı düzenlendi. Fabrikada yeterli üretim olmadığı için 4 yıldır kapalı olduğunu ifade eden Alpullu
Şeker Fabrikası Müdürü Abdullah Kalenderoğlu, “Fabrikamız yeterli pancar üretmediği için son 4 yıldır üretimde değildi.
Bu nedenle 4 sene çalışmadığından topladığımız pancarları 1 sene Susurluk’a, 3 sene de Eskişehir’e göndermek zorunda
kaldık. Çiftçilerimizin talepleri ve bölge milletvekillerimizin destekleriyle, değişen genel müdürümüzün bakış açısıyla
çalışır hale getirmeye gayret ettik. 2016 yılında şeker şirketi olarak 80 milyon lira zarar ettik. Bunun 19 milyonu Alpullu
Şeker Fabrikasına aitti. Genel Müdürümüz ‘zarar etseniz bile çalışacaksınız’ dedi. Atatürk’ün kurduğu fabrika hepimizin.
Biz bu fabrikanın çalışmasını istiyoruz. Buraya bu fabrikayı çalıştırmak için geldik, herkese çok teşekkür ederim. Alpullu
Türkiye’de ilk şeker üreten fabrikadır. 11 ay gibi kısa bir sürede kurulmuş ve üretime geçmiştir. 1933 yılında 328 bin tonla
dünya birinci olmuş bir fabrikadır” dedi.
http://halktv.com.tr/ataturkun-mirasi-alpullu-seker-fabrikasi-yeniden-uretime-gecti-225749
2008 yılı Kasım’ında Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na devredilmiş olan şekerin 25 fabrikasıyla birlikte 5 makine, 1
elektronik aygıt fabrikası, 1 tohum fabrikası ve şeker enstitüsü devroldu. Özelleşme Yüksek Kurulu’nun 21 Kasım 2016
aldığı kararla Türk Şeker’in özelleştirme işlemi 31 Aralık 2018 tarihine kadar tamamlanması gerekiyor diye karar aldındı.
Fikri Cömert. 2013 yılında atandı. 2013 yılında kampanya olmamış. 2017 yılında oldu. 4 yıl bir ara verildi.
Kazım Taşkent.(D. - Ö. 1991) Kimya Yüksek Mühendisi Fabrikanın İşletme Müdürü. Kuruluşunda bulundu ve ilk
işletmesini yürüttü. 1928'de Ticaret Bakanlığı sanayi müfeetişi olmuş. Demek ki işletme müdürü olarak iki yıl görev
yapmış. Teliçi'ndeki ikinci ana cadde onun adını taşıyor. Fabrikayı onun kurduğundan söz ediliyor. Demek ki yabancı
fabrika müdürüyle birlikte çalışmış bir kişi. Fabrika müdürü Herman ama aynı zamanda Kazım Taşkent... Kazım Taşkent
başkanlığındaki bir teknik heyetin Avrupa’ya giderek Çekoslavakya, Avusturya, Almanya, Fransa ve Belçika’yı dolaşarak,
görüp inceleyip bilgi alarak ve bu çalışmalar sonucunda bir Alman fabrikasına sipariş kuruluşunda önemli görevler
üstlendi. Kazım Taşkent 1944 yılında Şeker Şirketinden ayrılarak Yapı ve Kredi Bankasını kurmuştur.) ürkiye Şeker
Fabrikaları Anonim Şirketinin ilk genel müdürüKazım Taşkent azım Taşkent, “İlk Genel Müdürümüz Sayın Kazım
Taşkent’in Cumhuriyetin50.Yılında Şeker Sanayimize Dair Hatırları”, Pancar, Cumhuriyetin 50. Yılı Özel Sayısı,Aralık
1973, s Taşkent Almanya'da yüksek kimya öğrenimini yapmış 1926'da Alpullu Şeker Fabrikası'nın kuruluşunda önemli
görevler üstlendi
"Yaklaşık 600 sene evvel Taşkent’ten Rumeli’ye göçmüş bir soydanım. Babam Üsküp’te adliye memuru olduğu için
ilkokula oturduğumuz mahallenin medresesinde başladım. İki sene sonra babam Selanik’in Demirhisar kazasına
nakledildi ve orada caminin yanındaki medrese odasında öğrenimime devam ettim.” Orta öğrenimini babasının bir üst
görevle Üsküp’e atanması üzerine, Üsküp İdadisi’nde 1912 yılında tamamlamış, ardından İstanbul Mühendis Okulu’na
devam ederken I. Dünya Savaşı’nın çıkmasıyla 1915 yılında silah altına alınmış ve savaş süresince Çanakkale’de,
İstanbul’da ve Kafkasya’da Batum’da yedek subay olarak görev yapmıştır. Kafkas Cephesi’ndeki üstün başarılarından
dolayı ve 1918 yılında savaşta teknik bir konuda gösterdiği başarıdan ötürü Başkomutanlık’ça ödüllendirilmiş ve terhisini
izleyen dönemde yüksek öğrenimini tamamlamak üzere Avrupa’ya gidebilmesi için devlet bursu tahsis edilmiştir.
Yurtdışına çıkabilmek için İstanbul’daki işgal güçlerinden vize alabilmesi iki yıl gibi uzun bir süre gerektirmiş olup ancak
1920 yılında yüksek kimya eğitimi görmek üzere Almanya’ya gidebilen Kâzım Taşkent, 1924 yılı sonlarında
Hannover’daki Kimya Fakültesi’nden mezun olmuş ve yurda dönmüştür. Kâzım Taşkent, 1925 yılında zorunlu hizmetini
yapmak üzere Ankara’da Ticaret Vekaleti’nde göreve başlamıştı"
http://www.ansiklopedi.biz/bankacilik/yapi-ve-kredi-bankasinin-kurucusu-kazim-taskent-ve-turkiyede-ilk-seker-fabrikasinin-
kurulusu.
Ancak Türk özel sektörünün sınırlı imkânları ve dünyada
yaşanan ekonomik buhranın etkisiyle Türkiye şeker
sanayisi de 1930'larda sıkıntıya düşer. Ekonomi
Bakanlığı tarafından 'Şeker Rasyonalizasyon Komitesi'
oluşturulur ve bu sorunu çözmek üzere görevlendirilir.
Komitenin önerisi doğrultusunda
6 Temmuz 1935'de, İş Bankası, T.C.
Ziraat Bankası ve Sümerbank'ın eşit hisseleriyle kurulur.
Böylece mevcut dört şeker fabrikasının yönetimi tek
şirket altında toplanmış olur ve ilk Genel Müdür olarak
Kazım Taşkent görevlendirilir
şirket kurulduktan sonra aralarında Kazım Taşkent’inde bulunduğu bir
teknik heyet Avrupa’da inceleme gezisine çıkmıştır. Bu gezi sırasında Bulgaristan, Romanya, Çekoslovakya,
İtalya, Belçika, Hollanda ve Fransa’daki şeker fabrikalarında incelemelerde bulunarak edindikleri bilgilere
istinaden bir şartname hazırlanmış ve firmalardan teklif istenmiştir. Gelen teklifler incelenerek Alpullu Şeker
Fabrikası Alman Bukau R. Wolf firmasına sipariş edilmiştir
Türkiye şeker sanayisi de 1930'larda sıkıntıya düşer. Ekonomi Bakanlığı tarafından 'Şeker Rasyonalizasyon Komitesi'
oluşturulur ve bu sorunu çözmek üzere görevlendirilir. Komitenin önerisi doğrultusunda 6 Temmuz 1935'de, İş Bankası,
T.C. Ziraat Bankası ve Sümerbank'ın eşit hisseleriyle kurulur. Böylece mevcut dört şeker fabrikasının yönetimi tek şirket
altında toplanmış olur ve ilk Genel Müdür olarak Kazım Taşkent görevlendirilir
1926'da 4.8 kg, 1956'da 9.9 kg, 1966'da 15.6 kg ve 1976'da 22.9 kg olan şeker tüketiminin 50 yılda artış oranı %477'dir.
50 yıl içinde hektar başına pancar verimi %435, şeker verimi ise %450 artmıştır.14 Aynı süredeki şeker sanayiinin yıllık
cirosu ise 50.000 misli artmıştır. Şeker Şirketi'nin bu gelişiminin sırrı şüphesiz çok yönlü hedeflerini gerçekleştirmekte
gösterdiği organizasyonel başarıda gizlidir. Örneğin; çiftçilerin tarım makinelerini ve diğer ihtiyaçlarını temin etmesini
kolaylaştırmak için Pancar Ekicileri İstihsal Kooperatifleri kurulur. 151953'de ise çiftçilerin kredi ihtiyaçlarını karşılamak
üzere, sonradan Şekerbank T.A.Ş. adını alan kurulur.16
Emin Tanrıverdi
2009 - Nihat Çalışkan.
2017 - Abdullah Kalenderoğlu.
